Trong hệ thống điều khiển của xe, thước lái ô tô là bộ phận giữ vai trò vô cùng quan trọng, giúp truyền lực từ vô lăng đến bánh xe dẫn hướng, đảm bảo xe di chuyển đúng theo ý muốn của người lái. Một chiếc thước lái hoạt động ổn định không chỉ mang lại cảm giác lái chính xác, êm ái mà còn góp phần nâng cao độ an toàn trên mọi hành trình. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ thước lái ô tô là gì, có những loại nào, cách nhận biết khi hư hỏng và thời điểm cần bảo dưỡng. Bài viết dưới đây của Suzuki Việt Thắng sẽ giúp bạn nắm bắt toàn bộ thông tin chi tiết về thước lái ô tô, từ cấu tạo, nguyên lý hoạt động cho đến dấu hiệu hỏng hóc và lưu ý khi chăm sóc, thay thế.
Thước lái ô tô là gì?
Thước lái ô tô là một trong những bộ phận quan trọng nhất trong hệ thống lái, có chức năng truyền và khuếch đại lực từ vô lăng xuống các bánh xe dẫn hướng. Nhờ có thước lái, các thao tác đánh lái của người điều khiển được chuyển đổi chính xác thành chuyển động của bánh xe, giúp ô tô di chuyển theo đúng ý muốn. Có thể nói, thước lái là “cầu nối” giữa vô lăng và bánh xe trước, quyết định đến độ an toàn, sự ổn định và cảm giác lái của phương tiện.
Thước lái thường được bố trí ở phần dưới vô lăng, nối trực tiếp với các thanh giằng, rô-tuyn lái và bánh xe dẫn hướng. Vị trí này cho phép thước lái nhận lực từ vô lăng, sau đó phân phối đến hai bánh xe trước một cách đồng đều và chính xác.
Các loại thước lái ô tô phổ biến
Trên thị trường hiện nay, các dòng xe ô tô được trang bị nhiều loại thước lái khác nhau nhằm đáp ứng nhu cầu vận hành và công nghệ ngày càng phát triển. Mỗi loại thước lái đều có cấu tạo, cơ chế hoạt động và ưu nhược điểm riêng, phù hợp với từng dòng xe từ phổ thông đến cao cấp. Việc hiểu rõ đặc điểm của từng loại thước lái không chỉ giúp bạn có cái nhìn tổng quan hơn về hệ thống lái, mà còn hỗ trợ trong quá trình bảo dưỡng, sửa chữa cũng như lựa chọn xe phù hợp. Dưới đây là những loại thước lái ô tô phổ biến nhất hiện nay.
Thước lái thanh răng – bánh răng (Rack & Pinion)
Thước lái thanh răng – bánh răng là loại được sử dụng phổ biến nhất trên các dòng xe du lịch và xe cỡ nhỏ. Cấu tạo gồm một bánh răng gắn với trục vô lăng ăn khớp trực tiếp với thanh răng nối đến bánh xe dẫn hướng. Khi người lái xoay vô lăng, bánh răng quay kéo theo thanh răng dịch chuyển sang trái hoặc phải, từ đó thay đổi hướng của bánh xe. Ưu điểm của loại thước lái này là thiết kế gọn nhẹ, cấu tạo đơn giản, độ chính xác cao và mang lại cảm giác lái thật, trực tiếp. Tuy nhiên, khả năng chịu tải của nó không cao, vì vậy ít khi được sử dụng cho xe tải hoặc SUV cỡ lớn.
Thước lái trục vít – ê cu bi (Recirculating Ball)
Thước lái trục vít – ê cu bi thường xuất hiện trên các dòng xe tải hạng nặng hoặc SUV địa hình. Cấu tạo cơ bản là một trục vít gắn với vô lăng, khi quay sẽ làm các viên bi tuần hoàn trong ê cu di chuyển, qua đó truyền lực đến đòn bẩy và bánh xe. Ưu điểm nổi bật của thước lái trục vít – ê cu bi là độ bền cao, khả năng chịu tải tốt và thích hợp với xe có trọng lượng lớn. Nhược điểm là cảm giác lái không chính xác bằng loại thanh răng – bánh răng, thường có độ rơ nhẹ khi vận hành.
Thước lái thủy lực (Hydraulic Power Steering – HPS)
Thước lái thủy lực hoạt động dựa trên bơm dầu thủy lực tạo áp suất, hỗ trợ piston trong thước lái giúp giảm lực đánh vô lăng. So với thước lái trợ lực điện (EPS), HPS mang lại cảm giác lái đầm chắc, thật tay hơn, đặc biệt khi xe chạy ở tốc độ cao hoặc đi đường trường. Đây là lý do nhiều tài xế lâu năm và người yêu thích cảm giác lái truyền thống vẫn ưa chuộng hệ thống này. Tuy nhiên, ở tốc độ thấp hoặc khi di chuyển trong đô thị đông đúc, vô lăng của HPS thường nặng hơn so với EPS do lực hỗ trợ chưa được tối ưu theo tình huống. Bên cạnh đó, bơm dầu thủy lực hoạt động liên tục, làm tiêu hao công suất động cơ và tốn nhiên liệu hơn. Trong khi đó, EPS tiết kiệm nhiên liệu, đánh lái nhẹ nhàng ở tốc độ thấp nhưng đôi khi lại thiếu độ chân thật so với HPS.
Thước lái trợ lực điện (Electric Power Steering – EPS)
Thước lái EPS là loại thước lái hiện đại, được trang bị trên nhiều dòng xe mới. Hệ thống sử dụng mô tơ điện để hỗ trợ lực đánh lái thay cho dầu thủy lực. Ưu điểm nổi bật của EPS là tiết kiệm nhiên liệu, ít cần bảo dưỡng và có khả năng điều chỉnh lực lái linh hoạt theo tốc độ xe, mang lại cảm giác lái an toàn và thoải mái. Tuy nhiên, chi phí thay thế và sửa chữa cao hơn so với hệ thống thủy lực, đồng thời khả năng chịu tải không mạnh bằng HPS ở các dòng xe nặng.
Khi nào cần bảo dưỡng thước lái ô tô?
Thước lái ô tô là bộ phận quan trọng trong hệ thống điều khiển hướng đi của xe, giúp truyền lực từ vô lăng đến bánh xe dẫn hướng một cách chính xác. Nếu thước lái gặp trục trặc, việc điều khiển xe sẽ trở nên khó khăn, mất an toàn và tiềm ẩn nguy cơ tai nạn. Vì vậy, việc bảo dưỡng thước lái đúng thời điểm là điều cần thiết để đảm bảo xe luôn vận hành ổn định. Dưới đây là những dấu hiệu và mốc thời gian cho thấy bạn cần đưa thước lái đi kiểm tra, bảo dưỡng.
- Khi vô lăng bị rơ hoặc lỏng: Nếu trong quá trình lái xe bạn cảm thấy vô lăng có độ rơ, xoay vô lăng nhưng bánh xe phản hồi chậm hoặc không chính xác, đây là dấu hiệu thước lái đã bị mòn hoặc lỏng khớp. Trường hợp này cần được kiểm tra và siết chặt, thậm chí thay thế nếu hư hỏng nặng.
- Khi vô lăng nặng bất thường: Thông thường, thước lái sẽ được hỗ trợ bởi hệ thống trợ lực điện hoặc thủy lực để giảm sức đánh lái. Nếu vô lăng bỗng trở nên nặng hơn bình thường, đặc biệt khi đi ở tốc độ thấp hoặc quay đầu, có thể nguyên nhân đến từ thước lái bị khô dầu, hỏng bơm trợ lực hoặc kẹt cơ cấu bên trong. Lúc này cần bảo dưỡng để tránh hỏng hóc lan rộng.
- Khi nghe thấy tiếng kêu lạ từ thước lái: Nếu khi đánh lái bạn nghe thấy tiếng kêu “lạch cạch” hoặc “cọt kẹt” phát ra từ khu vực vô lăng hoặc gầm xe, đó có thể là dấu hiệu các chi tiết trong thước lái bị mòn, rơ hoặc thiếu bôi trơn. Đây là tình trạng nguy hiểm nếu không xử lý kịp thời, có thể dẫn đến mất lái.
- Khi phát hiện rò rỉ dầu trợ lực lái: Đối với xe sử dụng thước lái thủy lực, hiện tượng dầu trợ lực rò rỉ ở ống dẫn, phớt hoặc thân thước lái là dấu hiệu cần bảo dưỡng ngay lập tức. Nếu để lâu, dầu cạn sẽ khiến bơm trợ lực hỏng nhanh chóng, chi phí sửa chữa rất cao.
- Khi xe bị lệch hướng hoặc khó giữ thẳng: Nếu bạn nhận thấy xe thường xuyên bị lệch hướng, khó đi thẳng trên đường hoặc phải giữ vô lăng lệch một bên để xe đi thẳng, nguyên nhân có thể đến từ thước lái bị mòn, rơ hoặc mất cân bằng. Việc bảo dưỡng, căn chỉnh lại thước lái sẽ giúp xe chạy ổn định và an toàn hơn.
- Bảo dưỡng định kỳ theo khuyến cáo của nhà sản xuất: Ngoài các dấu hiệu hư hỏng, thước lái cũng cần được kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ theo lịch khuyến cáo của hãng xe, thường là mỗi 40.000 – 60.000 km hoặc sau 2 – 3 năm sử dụng. Việc bảo dưỡng định kỳ giúp phát hiện sớm các hư hỏng, bôi trơn và thay thế các chi tiết mòn, tránh tình trạng xe hỏng nặng gây tốn kém chi phí.
Dấu hiệu thước lái ô tô bị hỏng cực nguy hiểm
Thước lái ô tô là bộ phận đóng vai trò quan trọng trong hệ thống điều khiển, giúp người lái truyền hướng từ vô lăng đến bánh xe một cách chính xác. Nếu thước lái gặp trục trặc, khả năng kiểm soát xe sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, tiềm ẩn nguy cơ gây tai nạn. Vì vậy, việc nhận biết sớm các dấu hiệu thước lái ô tô bị hỏng cực nguy hiểm là điều mà bất kỳ chủ xe nào cũng cần lưu ý.
- Vô lăng rơ lỏng, mất độ chính xác: Khi đánh lái, nếu cảm giác vô lăng có độ rơ lớn, xoay vô lăng nhưng bánh xe không phản hồi kịp hoặc chậm trễ, đây là dấu hiệu điển hình của thước lái bị mòn, lỏng khớp. Nếu tình trạng này kéo dài, người lái rất khó kiểm soát hướng đi, đặc biệt nguy hiểm khi di chuyển ở tốc độ cao.
- Vô lăng bị nặng bất thường: Thông thường, vô lăng được hỗ trợ bởi hệ thống trợ lực để dễ dàng điều khiển. Tuy nhiên, nếu bạn cảm thấy vô lăng trở nên nặng hơn, khó xoay khi đánh lái, nguyên nhân có thể đến từ thước lái bị khô dầu, kẹt bên trong hoặc hỏng bơm trợ lực. Đây là dấu hiệu cần kiểm tra ngay vì có thể dẫn đến tình trạng mất lái bất ngờ.
- Xuất hiện tiếng kêu lạ khi đánh lái: Nếu khi xoay vô lăng bạn nghe thấy tiếng kêu lạch cạch, cọt kẹt hoặc tiếng va đập phát ra từ khu vực gầm xe, có khả năng các chi tiết trong thước lái đã bị rơ, gãy hoặc thiếu bôi trơn. Tiếng kêu bất thường này không chỉ gây khó chịu mà còn báo hiệu nguy cơ thước lái sắp hỏng hoàn toàn.
- Xe bị lệch hướng, khó giữ thẳng: Khi xe di chuyển trên đường thẳng nhưng vô lăng không cân, hoặc xe thường xuyên bị lệch sang một bên, đây là dấu hiệu cho thấy thước lái đã bị mòn, biến dạng hoặc mất cân chỉnh. Việc để tình trạng này kéo dài sẽ khiến việc lái xe mất an toàn, đặc biệt trong những tình huống cần xử lý nhanh.
- Rò rỉ dầu trợ lực lái: Đối với xe sử dụng hệ thống lái thủy lực, hiện tượng rò rỉ dầu trợ lực quanh khu vực thước lái, phớt hoặc ống dẫn dầu là dấu hiệu nguy hiểm. Khi dầu bị rò rỉ, bơm trợ lực sẽ hoạt động trong tình trạng thiếu dầu, dễ cháy hỏng và khiến vô lăng nặng bất thường. Nếu không xử lý kịp thời, toàn bộ hệ thống lái có thể bị hỏng nghiêm trọng.
- Xe rung lắc mạnh khi đánh lái: Một dấu hiệu nguy hiểm khác là xe rung lắc bất thường khi đánh lái hoặc khi đi trên đường gồ ghề. Nguyên nhân có thể đến từ thước lái đã mòn hoặc gãy, khiến lực truyền từ vô lăng xuống bánh xe không ổn định. Tình trạng này nếu xảy ra ở tốc độ cao có thể dẫn đến mất kiểm soát hoàn toàn.
Có thể thấy, thước lái ô tô là bộ phận cốt lõi trong hệ thống điều khiển, ảnh hưởng trực tiếp đến sự an toàn và trải nghiệm lái xe. Việc nắm rõ cấu tạo, nguyên lý hoạt động cũng như những dấu hiệu hư hỏng sẽ giúp bạn chủ động hơn trong quá trình bảo dưỡng và sửa chữa. Để đảm bảo chiếc xe luôn vận hành ổn định, hãy đưa xe đi kiểm tra và chăm sóc thước lái định kỳ tại các gara uy tín. Một hệ thống lái bền bỉ, chính xác sẽ mang đến cho bạn cảm giác lái thoải mái, an toàn và yên tâm trên mọi cung đường.
